Sự xuất hiện của các dịch vụ viễn thông 5G đã khởi động một đợt sáp nhập lớn giữa các nhà mạng không dây Đông Nam Á nhằm giảm bớt gánh nặng đầu tư. Tuy nhiên, động thái này lại dấy lên lo ngại về quyền thống trị thị trường rơi vào một số “ông lớn”.
Dấy lên làn sóng sáp nhập
Tại Thái Lan, tập đoàn True Telecom (từng đứng thứ hai về thị phần) đã hợp nhất với Total Access Communication (DTAC) (đứng thứ ba về thị phần). Thực thể mới, vẫn giữ tên True, hiện kiểm soát hơn một nửa thị trường và vượt qua nhà cung cấp dịch vụ mạng (AIS) – vốn nắm giữ vị trí hàng đầu trong hơn hai thập kỷ.
Trong một cuộc họp báo vào tháng 3 đánh dấu hoàn tất việc sáp nhập, CEO Manat Manavutiveth của True cho biết tập đoàn mới có kế hoạch mở rộng dịch vụ 5G để phủ sóng 98% dân số Thái Lan vào năm 2026.
Tại Malaysia, nhà cung cấp dịch vụ Celcom do Tập đoàn Axiata kiểm soát đã hợp nhất với Digi.com (có 49% vốn do Telenor của Thụy Điển sở hữu). Việc sáp nhập hai tập đoàn lớn thứ 3 và thứ 2 tại đây cũng tạo nên một ông lớn mới dẫn đầu cả nước với hơn 20 triệu khách hàng.
Động lực thúc đẩy những vụ sáp nhập này là nhu cầu vốn để gia tăng mở rộng thị trường, cùng với tìm kiếm thêm các nguồn lực cho nghiên cứu và phát triển (R&D). Theo nhà nghiên cứu GSMA của Anh, các khoản đầu tư trong lĩnh vực viễn thông ở châu Á Thái Bình Dương dự kiến sẽ đạt 134 tỷ USD từ năm 2022 đến 2025. Chi tiêu cho 5G sẽ chiếm 75% chi phí đó và sự cạnh tranh để xây dựng mạng 5G ngày càng tăng.
Từ trước đến nay, việc chuyển đổi sang các tiêu chuẩn viễn thông mới thường dẫn đến việc sáp nhập giữa các nhà mạng. Năm 2014, công ty viễn thông xếp thứ ba của Indonesia là XL Axiata đã mua lại công ty đứng thứ năm là Axis Telekom Indonesia.
Cùng năm đó, Myanmar cho phép Telenor và Ooredoo của Qatar tham gia thị trường để thu hút các khoản đầu tư cần thiết.
Lo ngại về sự kiểm soát của các tập đoàn lớn
Trong thời kỳ đại dịch, mua sắm trực tuyến và thanh toán không dùng tiền mặt đã bùng nổ ở Đông Nam Á. Khi truyền phát video trở thành điều bình thường mới thì phí dữ liệu cũng tăng vọt. Và hiện tại phát triển mạng 5G trở thành một vấn đề cấp bách.
Người dùng điện thoại ở Đông Nam Á cũng dành nhiều thời gian sử dụng mạng Internet hơn. Theo một báo cáo được DataReportal công bố trong năm nay, Philippines dẫn đầu khu vực với trung bình 5,5 giờ sử dụng Internet mỗi ngày thông qua các thiết bị di động. Thái Lan và Indonesia cũng nằm trong top 10.
Nhu cầu về dịch vụ 5G của Đông Nam Á dường như cũng lớn hơn các thị trường khác. Nhà cung cấp thiết bị viễn thông Ericsson dự báo người dùng 5G ở Đông Nam Á và châu Đại Dương sẽ đạt hơn 600 triệu vào năm 2028.
Hiện tại, sự thống trị thị trường của những tập đoàn lớn cũng là một vấn đề đáng quan tâm. Thị trường điện thoại di động Philippines gần như được phân chia hoàn toàn giữa Globe Telecom và PLDT. Đây là một nguyên nhân các nhà phê bình cho rằng khiến chất lượng của các dịch vụ không dây kém đi vì người dân không đáp ứng được mức phí đăng ký cao.
Chính quyền của cựu Tổng thống Rodrigo Duterte cũng đã vận động các công ty khác tham gia vào ngành viễn thông và dẫn đến sự ra mắt của Dito Telecommunity vào tháng 3 năm 2021.
Chính phủ Thái Lan cũng đã cho phép sáp nhập True và DTAC vào tháng 10 với các điều kiện như đặt giới hạn cho phí sử dụng theo pháp nhân mới. Tuy nhiên, những tiếng nói ủng hộ người tiêu dùng đã bày tỏ lo ngại về việc sáp nhập dẫn đến suy giảm chất lượng dịch vụ.
Trung Quốc đang nổi lên như một nguồn thiết bị chính cung cấp cho việc mở rộng 5G ở Đông Nam Á vì khả năng cạnh tranh về chi phí. AIS và công ty thiết bị viễn thông Trung Quốc ZTE đã thành lập một trung tâm R&D cho 5G vào tháng 9 để phát triển các hệ thống điện tử cho rô-bốt vận chuyển có hướng dẫn tự động và các phương tiện tự lái.
Vào tháng 6 năm ngoái, chính phủ Thái Lan đã công bố hợp tác với Huawei Technologies để phát triển 5G trong công nghiệp. Huawei cũng đang hợp tác với Indonesia trong việc đào tạo các chuyên gia 5G.
Trước cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc về công nghệ, các quốc gia khu vực cũng đang thể hiện lập trường trung lập và việc lựa chọn các công ty phát triển 5G dựa trên lợi ích chung. Mặc dù Malaysia đã chọn Ericsson để phát triển mạng 5G, nhưng các quan chức nhấn mạnh rằng kết quả này là dựa trên quy trình đấu thầu nghiêm ngặt và không có doanh nghiệp nào bị loại vì lý do địa chính trị.